Przykłady środków ochrony indywidualnej i odpowiednie oznaczenia

Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej to podstawowe elementy wyposażenia, które mają zapewniać bezpieczeństwo w trakcie wykonywania pracy. Na co dzień często ich nie doceniamy, ale w trudnej i kryzysowej sytuacji zyskują nagle na znaczeniu. Wyposażenie pracowników w środki ochrony ciała i głowy jest obowiązkiem każdego pracodawcy, dlatego warto dokładnie ten temat przeanalizować. W tym kompendium dzielimy się wiedzą pokazując na przykładach, co zaliczamy do środków ochrony indywidualnej i zbiorowej, a także jakie są różnice między nimi. W artykule znajdziesz też oficjalną klasyfikację i oznaczenia środków ochrony osobistej!

Czym są środki ochrony indywidualnej? Definicje

Środki ochrony indywidualnej - w skrócie zapisywane czasem jako ŚOI - to największa i najbardziej zróżnicowana kategoria wyposażenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP). Obejmuje różne przedmioty i wyposażenie ochronne, które ma na celu zapewnić bezpieczeństwo i skuteczność pracy w różnych warunkach i na różnych stanowiskach. Środki ochrony indywidualnej projektowane są w taki sposób, aby zapewnić ochronę przed danymi czynnikami ryzyka, a ich wyposażenie jest konieczne w kontekście przepisów Kodeksu pracy i szczegółowych aktów prawnych związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.

W związku z wymaganiami prawnymi, ale także specyfiką pracy w wielu branżach, środki ochrony indywidualnej są integralną częścią strategii bezpieczeństwa, a ich stosowanie jest konieczne.

zastosowanie środków technicznych, nie są wystarczające do pełnego zabezpieczenia pracowników. Zastosowanie ŚOI wpływa na bezpieczeństwo pracowników, chroniąc przed wybranymi czynnikami ryzyka, którymi mogą być m.in.:

• urazy i uszkodzenia mechaniczne (cięte, tnące, miażdżące),
• substancje chemiczne,
• nadmierny hałas,
• promieniowanie.

Profesjonalne środki ochrony ciała i głowy w naszym sklepie

Co wchodzi w skład środków ochrony indywidualnej BHP?

Środki ochrony indywidualnej są niezwykle zróżnicowane ze względu na dwie kluczowe zmienne: zakres ochrony i przedmiot ochrony. Pierwszy czynnik obejmuje różnego rodzaju stopnie bezpieczeństwa przy wyeksponowaniu na dany czynnik ryzyka, czyli to, w jakim stopniu ochronę mogą zapewnić wówczas środki ochrony indywidualnej. Przykłady można mnożyć. Poszczególne okulary ochronne mogą zapewniać ochronę np. przed uderzeniem elementu plastikowego, ale nie będą zapewniały ochronę przy czynnikach termicznych, np. w procesie spawania. Drugim czynnikiem jest przedmiot ochrony. Pod tym względem możemy podzielić środki ochrony indywidualnej na środki ochrony ciała i ochrony głowy. Przykłady poszczególnych elementów wyposażenia BHP znajdziesz w dalszej części naszego kompendium.

Wyposażenie pracowników w środki ochrony - aspekty prawne

W polskim porządku prawnym wyposażenie ochronne pracowników jest obowiązkiem przypisanym do pracodawcy, co wynika m.in. z wykładni Kodeksu pracy - Ustawa Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 z późn. zm.). Środki ochrony osobistej muszą być zapewnione wszystkim pracownikom, a koszt takiego wyposażenia nigdy nie może być ponoszony przez pracownikom. Elementy te jednak są własnością przedsiębiorstwa, dlatego pracownicy korzystają z nich wyłącznie w trakcie wykonywania pracy.

Pod względem prawnym środki ochrony indywidualnej, jak i środki ochrony zbiorowej, są również regulowane przez Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1833 z późn. zm.), które często w języku potocznym błędnie określane jest jako ustawa o BHP (w polskim porządku prawnym nie istnieje tego typu ustawa). Powyższe rozporządzenie ministerialne określa zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, jak również aspekty związane wyposażeniem pracownikom w niezbędne środki ochrony.

Żaden akt prawnym w polskim prawodawstwie nie określa jednak szczegółowych rozwiązań dotyczących ochrony ciała i głowy. Tego typu działanie byłoby zresztą niepotrzebne, a nawet - błędne. Zgodnie z wykładnią rozporządzenia oraz Kodeksu pracy pracodawca zapewnia pracownikom środki ochrony dostosowane do zadań, specyfiki pracy oraz ryzyk, które mogą pojawić się w trakcie wykonywania danych prac. Nie istnieje przez to coś takiego, jak uniwersalne wyposażenie ochronne. Środki ochrony osobistej każdorazowo muszą być dostosowane do specyfiki pracy na danym stanowisku.

Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej - znaczenia i różnice

Poruszając temat wyposażenia ochronnego pracowników, często spotykamy się z terminem środków ochrony zbiorowej. Na wstępie należy podkreślić, że są to zupełnie innej kategorii środki ochrony. Pośrednio są one jednak regulowane również przez wyżej wymienione akty prawne. Czym są środki ochrony zbiorowej?

Jak sama nazwa wskazuje, w przeciwieństwie do ŚOI środki ochrony zbiorowej (ŚOZ) to środki mające na celu ochronę grupy osób przed różnorodnymi zagrożeniami w miejscu pracy. Środki ochrony zbiorowej mają za zadanie zabezpieczać nie jednego pracownika, jak w przypadku ŚOI, ale całe środowisko pracy bądź wybraną jego część. Tego typu wyposażenie i elementy ochrony mają przeciwdziałać konkretnym zagrożeniom, ale również takim, które są wspólne dla większej grupy osób. Wprowadzenie tych środków ma na celu minimalizację ryzyka wypadków i poprawę ogólnej bezpieczeństwa w miejscu pracy, i również jest obowiązkiem pracodawcy.

Najpopularniejsze środki ochrony zbiorowej - przykłady:

• barierki ochronne - fizyczne przegrody, najczęściej wykonane z metalu, aluminium bądź bardziej wytrzymałych tworzyw sztucznych, instalowane są wokół niebezpiecznych obszarów, takich jak maszyny lub urządzenia. Wyodrębniają one jedną część obszaru od reszty w celu ograniczenia ryzyk związanych z danym zagrożeniem (np. maszyną, z której mogą w trakcie cięcia lecieć iskry itd.).
• zasłony dymne i przeciwwybuchowe - specjalistyczne zabezpieczenia stosowane głównie w przemyśle ciężkim. Ich działanie polega na zabezpieczeniu obszaru przed ryzykiem wybuchu lub emisji szkodliwych substancji.
• zabezpieczenia antypoślizgowe - jeden z najczęściej spotykanych przykładów środków ochrony zbiorowej; zabezpieczenia antypoślizgowe to m.in. specjalne nawierzchnie z gumolitu i tworzyw, które ograniczają ryzyko poślizgnięcia się. Ryzyko poślizgnięcia się może być bardzo niebezpieczne np. w pracy laboratoryjnej.

Lista środków ochrony indywidualnej

Środki ochrony indywidualnej to zróżnicowane wyposażenie ochronne, które ma na celu zabezpieczyć pracownika przed niepożądanymi ryzykami związanymi z danym stanowiskiem pracy. Aby wypisać środki ochrony osobistej, nie wystarczy niestety weryfikacja źródeł, ponieważ normy z czasem się zmieniają. W praktyce lista środków ochrony indywidualnej (osobistej) obejmuje:

• środki ochrony słuchu - nauszniki, słuchawki wyciszające, zatyczki do uszu,
• środki ochrony oczu - okulary, gogle ochronne, maski,
• środki ochrony ciała - spodnie robocze, buty ochronne, kombinezony izolacyjne, kurtki, rękawiczki,
• osłony i zabezpieczenia twarzy - czepki ochronne, maseczki ochronne, maski przeciwpyłowe, maski całotwarzowe, maski spawalnicze,
• środki ochrony głowy - czapki, hełmy i kaski ochronne,
• dodatkowe środki ochrony indywidualnej - szelki bezpieczeństwa, przypinane odblaski, pasy klinowe itp.

Powyższa lista zawiera wszystkie kategorie środków ochrony indywidualnej, ale nie oznacza to, że jest skończona. Rozwiązania z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy cały czas ewoluują, a na rynku widzimy nowe produkty dostosowane do nowych potrzeb.

Klasyfikacja i oznaczenia środków ochrony

Środki ochrony indywidualnej podlegają klasyfikacji ze względu na ich konstrukcję oraz ogólne przeznaczenia. Klasyfikacja środków ochrony zgodnie z normą PN-Z-08053:1998 zawiera dziewięć grup wyposażenia ochronnego:

1. Odzież ochronna - oznaczenie U
2. Środki ochrony kończyn nóg i stóp - oznaczenie N
3. Środki ochrony kończyn górnych - R
4. Środki ochrony głowy - oznaczenie G
5. Środki ochrony twarzy i oczu - oznaczenie T
6. Wyposażenie ochrony układu oddechowego - oznaczenie D
7. Środki ochrony słuchu - oznaczenie S
8. Sprzęt chroniący przed skutkami upadku z wysokości - oznaczenie W
9. Odzież gazoszczelna i wyposażenie izolujące - I

Podział ten jest zgodny z Polską Normą, ale pozostaje odmienny od dyrektyw unijnych (pierwsza jeszcze za czasów Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej: 89/686/EWG). Polska Norma została wycofana w 2004 roku. Na użytek techniczny powyższy system oznaczeń wciąż bywa stosowany. Zgodnie z aktualnie obowiązującą normą unijną środki ochrony osobistej dzielone są jedynie na trzy kategorie, nie ze względu na przedmiot ochrony (np. głowa, kończyny górne), ale ze względu na stopień zapewnianej ochrony.

Środki ochrony indywidualnej i ich oznaczenia - podsumowanie

Problematyka związana z zapewnieniem odpowiedniego wyposażenia ochronnego nie ma sensacyjnego charakteru, ale jest niezwykle istotna na co dzień. Zgodnie z polskim prawem to na pracodawcy spoczywa obowiązek zarówno wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej, jak i wyposażenia obiektu w środki ochrony zbiorowej. Wszystkie rozwiązania muszą być jednak dobrane nie arbitralnie, a do konkretnych potrzeb.

Aby było to możliwe, należy dokładnie przeanalizować konkretne produkty, ich parametry jakościowe, wytrzymałościowe, zakres gwarantowanej ochrony na dane bodźce (np. uderzenia mechaniczne). Bez wątpienia środki ochrony indywidualnej pełnią niezwykle istotną rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa pracowników na różnych stanowiskach pracy. Poprzez zapewnienie jednostkowej ochrony przed różnorodnymi zagrożeniami, od substancji chemicznych po urazy mechaniczne, gwarantują bezpieczeństwo, wygodę i efektywność pracy. Należy też pamiętać o tym, że środki ochrony indywidualnej nigdy nie zastąpią w swoim obszarze środków ochrony zbiorowej i vice versa. Obydwa rozwiązania z zakresu BHP należy dobierać do potrzeb.