Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy spoczywa na każdym obywatelu, który jest świadkiem wypadku, jego sprawcą lub uczestnikiem. Nieudzielenie pierwszej pomocy grozi odpowiedzialnością karną do 3 lat pozbawienia wolności. Niekiedy z braku odpowiedniej wiedzy lub strachu przed zrobieniem większej krzywdy boimy się podchodzić do osoby potrzebującej. Należy pamiętać, że jeżeli nasza wiedza odnośnie udzielania pierwszej pomocy jest niewielka wystarczy, że wezwiemy odpowiednie służby i zostaniemy z poszkodowanym do momentu przyjazdu Zespołu Ratownictwa Medycznego.

Możesz posłużyć się akronimem ZUPA, który jest schematem postępowania:

Z – ZATRZYMAJ SIĘ – i sprawdź czy jest bezpiecznie. Pamietaj poszkodowany może nadal mieć kontakt ze źródłem prądu

U – USPOKÓJ SIĘ – emocje ci nie pomogą. Złap kilka głębokich oddechów.

P – POMYŚL I PLANUJ – zaplanuj jak zabezpieczyć miejsce zdarzenia, Pomyśl czy możesz samodzielnie odłączyć zasilanie, jeśli nie wezwij pomoc (możesz od razu zadzwonić 112). Poproś o pomoc inne osoby, pamiętaj możesz potrzebować apteczkę i defibrylator AED

· oceń sytuację - wyeliminuj zagrożenia, w razie konieczności zabezpiecz miejsce zdarzenia;

- wyłączenie napięcia we właściwym obwodzie elektrycznym;

- odłączenie poszkodowanego od przewodnika prądu przy pomocy izolowanych narzędzi (drewno, guma, szkło), w gumowych rękawicach, stojąc na płycie izolującej (deska, gumowa podkładka, szklany podest);

a) jeżeli poszkodowany reaguje:

- zostaw poszkodowanego w pozycji, w której był zastany, o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo. Regularnie oceniaj jego stan fizyczny i psychiczny, np. zadawaj pytania;

b) jeżeli poszkodowany nie reaguje:

- udrożnij drogi oddechowe oraz sprawdź oddech - jeżeli oddech jest prawidłowy (min. 2-3 wyraźne oddechy na 10 sekund), a poszkodowany nie ma widocznych złamań - ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej;

· wezwij pomoc - dzwoń pod numer 112 lub 999 lub wskaż osobę, która ma zawiadomić służby ratunkowe pod numerem. Pamiętaj podawać krótkie i konkretne informacje o stanie osoby poszkodowanej: co się stało i gdzie? – dokładna lokalizacja zdarzenia, własne imię i nazwisko, numer telefonu, z którego dzwonimy, aktualny stan poszkodowanych: czy jest przytomny? czy oddycha? co mu dolega? Po przekazaniu tych informacji nie odkładaj słuchawki, aż uzyskasz potwierdzenie od dyspozytora przyjęcia zgłoszenia

· Porażonego należy natychmiast uwolnić spod działania prądu elektrycznego.

· Musisz dokonać wyboru metody i sposobu uwolnienia poszkodowanego spod działania prądu elektrycznego, w zależności od warunków, w jakich nastąpiło porażenie (oparzenie), zwracając uwagę na bezpieczeństwo swoje, poszkodowanego i osób postronnych.

· Jeśli porażenie (oparzenie) nastąpiło na wysokości, a wyłączenie napięcia może spowodować groźny upadek poszkodowanego, należy przed wyłączeniem napięcia zabezpieczyć go przed skutkami upadku z wysokości.

· Uwolnienie należy dokonać jedną z następujących metod:

- przez wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

- przez odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem.

· Wyłączenie napięcia o którym mowa należy dokonać:

- przez wyjęcie wkładek bezpiecznikowych z obwodu zasilania. Wyjmowanie bezpieczników mocy powinno odbywać się za pomocą uchwytów przeznaczonych do tego celu.

· Odciągnięcia porażonego od urządzeń pod napięciem należy dokonywać w przypadku, gdy wyłączenie napięcia trwałoby zbyt długo albo byłoby trudniejsze i bardziej niebezpieczne do wykonania.

· Uwolnienia należy dokonać jedną z następujących metod:

- przez wyłączenie napięć właściwego obwodu elektrycznego,

- przez odciągniecie porażonego od urządzeń będących pod napięciem.

· Wyłączenia napięcia należy dokonać przez otwarcie właściwych wyłączników.

· Przed zdjęciem porażonego z urządzenia, które zostało wyłączone, należy upewnić się o braku napięcia za pomocą wskaźnika napięcia, a następnie rozładować urządzenie, zachowując wymagane dla tych czynności środki ostrożności. Można też, dla zyskania na czasie, odciągnąć porażonego od urządzeń za pomocą sprzętu ochronnego i dodatkowego.

· klęknij obok poszkodowanego i ułóż nadgarstek jednej ręki na środku klatki piersiowej poszkodowanego następnie przyłóż drugą dłoń do pierwszej i spleć palce obu dłoni;

· pochyl się nad poszkodowanym, trzymając wyprostowane w łokciach ręce, uciskaj 30 razy na mostek na głębokość 4-5 cm z częstotliwością 100-120 ucisków na minutę;

· po każdym ucisku zwolnij nacisk na klatkę piersiową nie odrywając dłoni od mostka (powtarzaj uciśnięcia ze stałą częstotliwością 100-120 razy na minutę);

· po wykonaniu 30 uciśnięć klatki piersiowej, udrożnij drogi oddechowe i wykonaj dwa oddechy ratownicze w następujący sposób:

- zaciśnij nos, uchyl usta poszkodowanego, jednocześnie podtrzymuj brodę do góry,

- weź normalny oddech, szczelnie obejmij usta poszkodowanego swoimi ustami.

- Wdmuchuj powietrze do ust poszkodowanego przez około 1 sek. na wdech, obserwując jednocześnie czy klatka piersiowa się podnosi.

· jeżeli oddech ratowniczy nie powoduje unoszenia się klatki piersiowej, sprawdź czy w jamie ustnej poszkodowanego są widoczne ciała obce. Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30:2 do czasu przybycia służb ratowniczych lub do momentu, gdy poszkodowany wyraźnie zacznie oddychać;

· jeżeli nie jesteś w stanie wykonywać oddechów ratowniczych, zapewnij uciskanie klatki piersiowej bez przerwy z częstotliwością 100-120 razy na minutę;

· jeśli jest dostępny defibrylator AED - użyj go.

W celu ułożenia w pozycji bezpiecznej należy:

· bliższą rękę poszkodowanego ułożyć pod kątem prostym w stosunku do ciała oraz zgiąć w łokciu;

· dłoń ręki dalszej zapleść ze swoją i przyłożyć wierzch dłoni poszkodowanego do jego bliższego policzka;

· chwycić dalszą nogę poszkodowanego pod kolanem z zewnątrz i postawić jego stopę na ziemi;

· nacisnąć mocno na kolano, cały czas asekurując głowę dłonią przy policzku;

· wypleść swoją dłoń spod dłoni poszkodowanego i podciągnąć jego kolano wyżej. Ułożenie poszkodowanego w takiej pozycji zapewnia drożność dróg oddechowych oraz swobodną możliwość wydostawania się wszelkich płynów, którymi poszkodowany się krztusił.

· Wezwać pomoc.

Jeżeli poszkodowany musi być ułożony w tej pozycji dłużej niż 30 minut, to po upływie tego czasu odwróć go na drugi bok.

· rany na głowie – ranę bezpośrednio przykryj gazą i obandażuj nie stosując docisku na ranę;

· rany na tułowiu – ranę okryj gazą, a w razie przerwania powłok brzusznych niczego nie dotykaj. Ułóż poszkodowanego na plecach z ugiętymi nogami, okryj kocem termicznym. Przy urazach klatki piersiowej zastosuj pozycję półleżącą.

Krwotok: do zatrzymania krwotoków przystępujemy natychmiast. Groźne krwotoki występują przy uszkodzeniach naczyń tętniczych lub żylnych. Przy krwotoku zewnętrznym:

· załóż rękawiczki;

· bezpośrednio uciśnij ranę – zatrzymuje to wypływ krwi i umożliwia powstanie skrzepu;

· unieś ku górze krwawiącą część ciała (jeśli jest to kończyna) - powoduje to obniżenie ciśnienia wypływającej krwi z rany;

· wykonaj opatrunek uciskowy poprzez nałożenie na ranę kilkakrotnie złożonej jałowej gazy, a następnie nałóż zwinięty bandaż. Dociskając, owiń całość następnym bandażem;

· jeżeli krwotok nadal nie ustaje, dołóż kolejną warstwę opatrunku, nie ściągając poprzedniej.

Oparzenia: jeśli to możliwe zdejmij odzież i biżuterię, która nie przykleiła się do ciała, zwróć uwagę na stopień oparzenia oraz jego rozległość. Postępowanie:

· oparzenia I stopnia (ból, zaczerwienienie) - założyć jałowy opatrunek lub hydrożelowy;

· oparzenia II i III stopnia (obrzęk, pęcherze) – założyć jałowy opatrunek lub hydrożelowy, zawieźć do szpitala.

Złamania kości: objawy to ból, zniekształcenie kończyny, zniesienie lub upośledzenie jej czynności. Przy złamaniu nie należy ściągać odzieży z miejsca złamania, tylko rozciąć ją. Zalecenia:

· jeżeli wystąpiło otwarte złamanie, nałóż jałowy opatrunek tzw. mostkowy, bez zmiany położenia przemieszczonych kości względem odłamków i lekko obandażuj;

· niedopuszczalne jest nastawianie przemieszczenia we własnym zakresie;

· przy złamaniu kości należy unieruchomić kość oraz dwa sąsiadujące z nią stawy;

· przy złamaniu w obrębie stawu należy unieruchomić staw oraz dwie sąsiadujące z nim kości;

· przy złamaniu kości udowej, należy unieruchomić całą kończynę;

· pozycja, jaką przyjmuje poszkodowany po urazie, jest najczęściej pozycją najmniej bolesną dla niego- nie zmuszaj go do zmiany pozycji;

· przy złamaniu kończyny dolnej (gdy brak jest przedmiotu do unieruchomienia) można przybandażować kończynę uszkodzoną do zdrowej;

· zabezpiecz poszkodowanego przed dalszymi ewentualnymi urazami i utratą ciepła;